ΠΕΡΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΦΥΛΟΥ

 

 

 

 

 

ΠΕΡΙ ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΦΥΛΟΥ

«Δε γεννιέσαι γυναίκα, γίνεσαι. Καμιά βιολογική, ψυχολογική ή οικονομική μοίρα δεν προσδιορίζει τη μορφή με την οποία η γυναίκα παρουσιάζεται στην κοινωνία. Είναι ο πολιτισμός στο σύνολό του που παράγει αυτό το πλάσμα, που είναι ανάμεσα στον αρσενικό και τον ευνούχο και που περιγράφεται σαν θηλυκό».
Αυτά διακήρυττε στα μέσα του 20ου αιώνα η Σιμόν ντε Μπωβουάρ, στο κλασικό πλέον φεμινιστικό βιβλίο της «Το δεύτερο φύλο» ανοίγοντας το δρόμο σ' έναν προβληματισμό σχετικά με την κοινωνική κατασκευή του φύλου και με το ρόλο του πολιτισμού και της κουλτούρας στον υποβιβασμό των γυναικών, του θηλυκού.
Τι είναι όμως το «φύλο»; Στις φεμινιστικές σπουδές γίνεται διάκριση ανάμεσα στο φύλο ως διάσταση του σώματος (sex) και στο φύλο ως κοινωνικά και πολιτισμικά συγκροτημένη κατηγορία (gender).
Αλλά ακόμα και για το φύλο ως διάσταση του σώματος (sex) στην εποχή μας υπάρχουν πολλές και σοβαρές αμφισβητήσεις. Πέρα από τις περιπτώσεις εμφανούς ερμαφροδιτισμού, υπάρχουν και οι περιπτώσεις ανδρογυνίας, όπως ονομάζονται, όταν παρατηρείται σοβαρή απόκλιση των αντίστοιχων ορμονών από το γενετήσιο φύλο του ατόμου. Ακόμα, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου η ψυχολογική ιδιοσυστασία του ατόμου δεν συνάδει με το γενετήσιο φύλο του.
Τι είναι θηλυκό και τι αρσενικό; Ανέκαθεν με απασχολούσε αυτό το ερώτημα. Αρκεί και μόνο το γενετήσιο φύλο για να καθορίσει τα πάντα στη ζωή μας; Τον τρόπο ζωής, σκέψης, ομιλίας, ερωτοτροπίας, ντυσίματος, βαδίσματος, δικαιωμάτων, σωματικής διάπλασης και ψυχοσυναισθηματικής ιδιοσυστασίας;
Ακόμα και σήμερα παρατηρούμε ότι τα πάντα γύρω μας συνεργούν και εναρμονίζονται έτσι ώστε να διαχωρίσουν τα φύλα σε δυο κατηγορίες προσδιορίζοντας ταυτόχρονα την πολιτισμικά αναμενόμενη στάση των ανθρώπων.
Από τη στιγμή ακόμα που γεννιούνται οι άνθρωποι καθορίζονται και προσδιορίζονται τα πάντα ανάλογα με το φύλο τους. Διαφορετικά χρώματα, ρούχα και παιχνίδια για κορίτσια και για αγόρια. Διαφορετικός τρόπος ζωής και διαφορετικές αναμενόμενες συμπεριφορές, διαφορετική αντίληψη για τη ζωή και τον κόσμο.
Και βέβαια, οι άνθρωποι θα πρέπει να συμμορφώνονται και να προσαρμόζονται στους κοινωνικούς ρόλους που τους αντιστοιχούν ανάλογα με το φύλο στο οποίο ανήκουν, οι άνθρωποι θα πρέπει οπωσδήποτε να ανήκουν σε ένα από τα δύο φύλα.
Οι φεμινίστριες ήταν οι πρώτες που, όπως είδαμε, αμφισβήτησαν την κοινωνική κατασκευή του φύλου και έσπευσαν να διαχωρίσουν το βιολογικό από το κοινωνικό φύλο κι αυτό γιατί οι γυναίκες ήταν αυτές που άμεσα θίγονταν από ένα πολιτισμικό οικοδόμημα που κατέτασσε άνισα τους ανθρώπους ανάλογα με το φύλο τους υποβιβάζοντας τις γυναίκες και στερώντας τους δικαιώματα.
Κατόπιν, το queer κίνημα αμφισβήτησε ακόμα και αυτή την έννοια του βιολογικού φύλου, μίλησε για την πολλαπλότητα των φύλων. Υπάρχουν άνθρωποι που βρίσκονται ή νιώθουν ότι βρίσκονται ανάμεσα στα δύο φύλα, υπάρχουν άνθρωποι που νιώθουν ότι δεν ανήκουν στο θηλυκό ή στο αρσενικό φύλο.
Πού βρισκόμαστε λοιπόν σήμερα; Η έρημη χώρα ανάμεσα στα δύο φύλα παραμένει ακόμα έρημος, άνυδρη κι ακαλλιέργητη; Και πώς οι άνθρωποι τελικά αντιλαμβάνονται το φύλο, τον εαυτό τους, τη ζωή τους;
Γινόμαστε γυναίκες αναλαμβάνοντας παραδοσιακά ανδρικούς ρόλους και άνδρες, αναλαμβάνοντας παραδοσιακά γυναικείους ρόλους. Αλίμονο αν δεν υπήρχαν αρσενικές γυναίκες και θηλυκοί άνδρες, αλίμονο αν οι διαχωρισμοί ανάμεσα στα φύλα παρέμεναν κάθετοι κι απαρέγκλιτοι.
Όμως, έχουν σήμερα οι άνθρωποι το δικαίωμα να βρίσκονται ανάμεσα στα δύο φύλα; Απ' όσο γνωρίζω, νομικά δεν αναγνωρίζεται σε κανέναν άνθρωπο αυτό το δικαίωμα. Ακόμα και στις περιπτώσεις αλλαγής φύλου, οι άνθρωποι είναι υποχρεωμένοι να διαλέξουν το άλλο φύλο. Ακόμα και στις περιπτώσεις ερμαφροδιτισμού, θα πρέπει να προσδιοριστεί το ένα ή το άλλο φύλο στο συγκεκριμένο άτομο. Τυπικά, κανείς δεν μπορεί να είναι ανάμεσα στο θηλυκό και στο αρσενικό, ενδιάμεσα φύλα δεν υπάρχουν.
Ο βιολογικός προσδιορισμός ή η ψυχολογική υπόσταση των ανθρώπων δεν μετράει. Αν κάποιος άνθρωπος βρίσκεται βιολογικά ή ψυχολογικά ανάμεσα στα δύο φύλα, αυτό είναι κάτι που θεωρείται καθαρά προσωπικό χωρίς καμία κοινωνική αναγνώριση.
Και τελικά τι είμαστε; Αυτό που γεννιόμαστε, αυτό που γινόμαστε ή αυτό που νιώθουμε; Δεν απαντώ. Απλά, με το ερώτημα αυτό θα κλείσω. Και βέβαια, ο προβληματισμός δεν τελειώνει αλλά αρχίζει από δω.

Ευχαριστώ για την προσοχή σας,
Ρούλα Σκούταρη